Toplumsal cinsiyet eşitliğinin bütünlüklü bir şekilde tüm kurum ve kuruluşlar tarafından sağlanmasına yönelik çalışmalar sadece Türkiye'de değil dünyada da oldukça önemlidir. Yasal, siyasal ya da bireysel adımların yanı sıra kurumsal adımlar da bu değişim için oldukça anahtar bir öneme sahiptir. Reklam kampanyaları, sosyal medya paylaşımları, insan kaynakları süreçleri, yönetim kademelerinde eşitlik, iş-yaşam dengesi, iletişim ve kapsayıcılık gibi başlıklar kurumların ulaşmak istediği hedefler için kilometre taşlarını oluşturuyor. Toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlama ve kurum içerisinde kapsayıcı olmaya yönelik çalışmalar daha da gelişerek devam ediyor. Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi'miz bütünlüklü çalışmalarıyla toplumsal cinsiyet eşitliğine giden yolda önemli bir rota oluşturan kurumlardan biridir. Araştırma merkezimiz ve dahil olduğu Kadir Has Üniversitesi'ne ek olarak başka kurum ve kuruluşların kurumsal değişimlerini sağlayabilmesi adına çeşitli faaliyetler yürütmekte, onların bu değişimlerine destek ve katkı sunmaktadır.
Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi'ni Tanıyalım
Öncelikle yaptığımız çalışmaların sadece kendi merkezimiz veya halihazırda çalıştığımız kurumlarla sınırlı olmadığını belirtmek isteriz. Merkezimiz, toplumsal cinsiyet eşitliği ve cinsiyet temelli baskıyla mücadele kapsamında bilimsel araştırma üreten, yurtiçinden ve yurtdışından partnerler ile birçok değerli proje gerçekleştirmiş ve gerçekleştirmeye devam eden, aynı zamanda tüm topluma yönelik çeşitli aktiviteler organize eden bir araştırma merkezidir. Farklı hedef gruplarına yönelik atölyeler, paneller, konferanslar, eğitimler düzenlemektedir. Merkezimiz bu zamana kadar biriktirdiği bilgi ve tecrübeleri başka kurumlarla paylaşmayı önemli bulmaktadır. Ayrıca özel şirketlere yönelik toplumsal cinsiyet eşitliği ve kapsayıcılık konularında gelişimleri için yol gösterici rehberler hazırlamaktadır. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına yönelik kurumsal değişim için veri toplamanın ve bu bağlamda durum tespiti yapmanın, eylem planlarına uygun bir yol haritası çizmek için büyük önem taşıdığını düşünüyoruz. Bir araştırma merkezi olarak, Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Algısı, Yükseköğretimdeki Cinsiyet Eşitsizliği, Cinsel ve Toplumsal Cinsiyete Dayalı Taciz ve Saldırı Politikalarının Analizi gibi birçok çalışmayla hem toplumda merak edilen sorulara cevap buluyor hem de ilgili konularda çalışma yapmak isteyenlere katkı sağlamak istiyoruz.
Kurumsal Değişim için Bir Eylem Örneği: SAGE
#GrowingEquality
Hem okulumuza hem de kurumsal değişim için büyük bir adım atmak isteyenler için birçok alana etki eden ve 2019 yılında başarıyla tamamladığımız SAGE projesini örnek göstermek istiyoruz. Merkezimizin, dünyanın 7 farklı ülkesinden bir araya gelen paydaş üniversiteler ile yüksek öğretim ve araştırmada toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda daha güçlü eylemler aramak için tasarladığı bir proje: SAGE (Systemic Action for Gender Equality – Toplumsal Cinsiyet Eşitliği için Sistemik Eylem). SAGE, 2016 yılında başlayan ve Avrupa Birliği Horizon 2020 tarafından finanse edilen bir projedir. Bu proje boyunca toplumsal cinsiyet eşitliğini ilerletmek için paydaşlar tarafından planlar hazırlandı, uygulandı ve sonuçta da bir aksiyon modeli geliştirilmiş oldu.
Bu proje her ne kadar yüksek öğretim kurumları için tasarlanmış, uygulanmış ve test edilmiş olsa da ortaya çıkartılan araç seti, model ve prensipler tüm kurum ve kuruluşlar için kullanılabilir ve uygulanabilir bir modeldir. Proje hakkında bilgileri okurken sizlerden kendi kurumunuzu özne olarak hayal edip okumanızı ve değerlendirmenizi öneriyoruz. Bu proje sadece yüksek öğretim kurumlarında değil kurumsal değişim isteyen her yerde uygulanabilir çözümler ve öneriler sunmaktadır.
1- İlk olarak araç setine göz atabiliriz. SAGE projesi kapsamında oluşturulan SAGE Wheel Toolkit, yüksek öğretim kurumlarında etkili Cinsiyet Eşitliği Planları tasarlama sürecini kolaylaştırmak için tasarlanmıştır. Bu araç seti, toplumsal cinsiyet dengeli bir şekilde araştırmaları teşvik etmek için kurumlar tarafından uyarlanması ve kullanılması için oluşturulmuştur. Bu araç setinin yönergeleri Cinsiyet Eşitliği Planları'nın gelişmesi ve uygulanması, kurumlar içinde cinsiyet eşitliği için mevcut durum analizi ve sürece rehberlik etmek için kurumlar arası mentorluk için bir çerçeve içerir. Proje kapsamında planlanan bu yönergeler, kurumsal değişimi gerçekleştirmek için dört aşamalı bir model uygular: Plan (planla), Do (yap), Check (kontrol et), Act (harekete geç).
2- SAGE'in temel hedefleri, kadın araştırmacıların işe alım, devamlılık ve kariyer ilerlemesi konusunda karşılaştıkları engellerin kaldırılması, karar alıcı mekanizmalardaki toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin vurgulanması ve gerekli adımların atılması, araştırma projelerindeki toplumsal cinsiyet odağının güçlendirilmesi olarak sıralanabilir.
3- SAGE prensiplerini benimsemek; yapısal, kültürel ve siyasi olarak cinsiyetçiliği, bilinçli ve bilinçsiz önyargıyı ve diğer ayrımcılık türlerini araştırma ve yüksek öğretim alanlarında ortadan kaldırmayı desteklemek, aynı zamanda kesişimsel ve kapsayıcı bir toplumsal cinsiyet kavramını teşvik etmek anlamına gelir.
4- SAGE projesinde hedef kitle, araştırma sektöründe toplumsal cinsiyet eşitliği ve çeşitliliği için adım atanlar ve bilimde toplumsal cinsiyetle ilgili konularla ilgilenenlerdir. Bu hedef kitleye yönelik http://www.sage-growingequality.eu portalı oluşturuldu. Portal sayesinde projenin bir görevi olan, araştırma ve yüksek öğretim kurumlarında eşitliğin ve mükemmelliğin artmasına katkıda bulunan araçları ve kaynakları desteklemek ve sağlamak işlevi sağlanmış oldu.
Kurumsal değişimde Cinsiyet Eşitliği Planları için SAGE Çark Modeli (1) Kurumsal Yönetim, (2) Bilgi Oluşturma, (3) Kariyer Gelişimi ve (4) İş-Yaşam Dengesi olarak dört farklı alana odaklanır:
1) Kurumsal Mevcut Durum Analizi
2) Toplumsal Cinsiyet Eylem Planlarının Tasarlanması ve Uygulanması
3) Toplumsal Cinsiyet Bilincinin Kurumlara Yerleştirilmesi
SAGE, kurumsal firmaların toplumsal cinsiyete duyarlı bir kurum kültürü oluşturabilmeleri için yönergeler, çevrimiçi kaynaklar, kurslar ve atölyeler planlamakta ve uygulamaktadır. Temel amacımız, eğitim içeriklerinin, organizasyon iç tüzükleri, yönergeler ve uygulamaların toplumsal cinsiyet unsurunu dikkate alan ve toplumsal cinsiyete duyarlı bir hale getirilmesidir.
SAGE projesi kapsamında belirlenen 12 maddeye bağlılık ve bu maddelere uygun bir şekilde harekete geçmek, çeşitliliğe ve eşitliğe dayanan kurumsal değişim için önemli bir rol oynuyor:
1. Her seviyedeki akademik kariyer, kurumsal yönetişim ve karar alma pozisyonlarında ve kamuoyu önündeki önemli rol ve görevlerde cinsiyet dengesini geliştirmek,
2. Toplumsal cinsiyet ve diğer konularda ayrımcılık yapmadan, çeşitlilik içindeki en iyi yetenekleri teşvik edecek ve terfi ettirecek İnsan Kaynakları pratikleri uygulamak,
3. Toplumsal cinsiyet temelli maaş farkının önüne geçmek,
4. Araştırma imkânları ve fonlama konusunda çeşitliliğe ve toplumsal cinsiyet eşitliğine dikkat etmek,
5. Hibeler, kurumsal projeler ve araştırma projelerinin değerlendirme süreçlerinde cinsiyet dengesini ve adaletini sağlamak,
6. Toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığını ve iyi pratiklerini kurumlarımızın günlük işleyişlerinde yaygınlaştırmak,
7. Kurumlarımızın strateji belgelerine çeşitliliği ve toplumsal cinsiyet eşitliğini yerleştirmek,
8. Aile dostu politikaları ve iş-yaşam dengesini teşvik etmek,
9. Disiplinlerarası toplumsal cinsiyet eşitliği çalışmalarını geliştirerek toplumsal cinsiyet normlarında kültürel, sosyal ve siyasi değişimleri teşvik edecek bilgiyi üretmek,
10. Kurumlarımızda toplumsal cinsiyet eşitliği ve çeşitlilik konularında bilgi paylaşarak bu kavramları akademik ve profesyonel kadrolarımızın eğitimlerine dahil etmek,
11. Toplumsal cinsiyete duyarlı pratikleri, süreçleri ve prosedürleri araştırmamıza dahil ederek araştırma ve karar alma süreçlerine tüm cinsiyetlerin eşit katılımının önündeki engellerle mücadele etmek,
12. Kurumlarımızda mobbing, cinsel ve ahlaki tacizin önüne geçmek.
Kaynak: Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi, binyaprak, 21 Ocak 2021, https://binyaprak.com/yazilar/kurumsal-degisim-icin-toplumsal-cinsiyet-esitligi-eylem-planlari-sage-projesi-ornegi