Prof. Dr. Mary Lou O’Neil
Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi Müdürü
Çeşitlilik ve kapsayıcılık pratikleri genellikle toplumsal cinsiyet ve ırk eşitliğine dayanır ve bunlar hala işyerlerinde eşit ilkeler oluşturmak için yaşamsal öneme sahiptir. Fakat bu odaklanma çoğu zaman, lezbiyen, gey, biseksüel, trans ve interseks çalışanları dışarıda bırakmaktadır. Yakın zamanda Türkiye’nin de dahil olduğu gelişmekte olan ülkelerdeki bazı şirketler işyerinde LGBTİ+ çeşitliliğini ve onların içerilmesini kabullenmeye başladı. Bunlara Hindistan ve Brezilya gibi LGBTİ+ topluluklarına ciddi düşmanlık sergileyen bazı ülkelerdeki şirketler de dahil oldu. Sanılanın aksine, Open for Business koalisyonu tarafından yapılan bir araştırmaya göre, gelişmekte olan ülkelerdeki şirketlerin LGBTİ+’ları kapsama yönündeki çabalarının, bölge ve sanayi kolu dikkate alındığında bile büyüme ve kazanç konusunda olumsuz bir sonuca sebep olmadığı açıkça görülmektedir.
Pek çok şirketin cinsel eğilim konusunda etkin olarak uyguladığı bir “sorma, söyleme” politikası gerçekte sadece LGBTİ+ çalışanlar için uygulanıyor. Eşlere tanınan haklar, eşlerin şirket etkinliklerine katılması, aile fotoğrafı ve evlilik kutlaması gibi durumlarda heteronormatif uygulamaların yaygın olduğu görülüyor. Özellikle içerilmeleri yönünde çaba harcanmadığı sürece bu uygulamalar, LGBTİ+ çalışanların dışlanmasına sebep oluyor.
Kadir Has Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi 2018 yılından beri KaosGL ile birlikte “Türkiye’de Özel Sektörde LGBTİ+ Çalışanları Durumu” çalışmasını yürütmektedir. 2020 yılında yapılan anket çalışmasına eğitim, sağlık, bankacılık ve finans, inşaat, otomotive ve gıda gibi pek çok sektörden 674 katılımcı dâhil olmuştur. Ankete cevap verenler arasında %8,9 işe alım süreçleri sırasında kimliklerinin açık olduğunu bildirirken, %14,8 işyerinde de açık olduklarını söylemiştir. Araştırmaya göre LGBTİ+ çalışanların büyük çoğunluğunun iş arama ve sonrasındaki istihdam süreçleri boyunca bir kapalılık stratejisi uyguladıklarını ortaya koymuştur. Bunun temel sebebi de ayrımcılıktan korkmalarıdır. Ankete katılan katılımcılarımızın aktardığı üzere maalesef sıklıkla korktukları durumlar gerçekleşmektedir. Çalışmaya katılanlar arasında %14,8 aynı işyerindeki diğer LGBTİ+ çalışanlara karşı ayrımcılığa tanık olduğunu söylemiş, %36,9 işyerinde LGBTİ+’lara karşı nefret söylemi kullanıldığını belirtmiştir.
Bu araştırmada sorduğumuz en önemli sorulardan bir tanesi de LGBTİ+ çalışanların karşılaştığı ya da karşılaşma ihtimalleri olan ayrımcı tavır ve hareketlerin onların iş tatminini ve üretkenliğini etkileyip etkilemediği konusunda olmuştur. Katılımcıların yaklaşık 1/3’ü etkilendiklerini belirtmiş ve etkinin neredeyse her zaman olumsuz olduğu görülmüştür. Bir katılımcı “Çalıştığım yere, insanlara inancım azalıyor. İsteğim azalıyor. Orada olmak istemediğim zamanlar oluyor,” derken bir diğeri “Yalnızlaştırılmış ve her an elden çıkarılabilir hissettiriyor,” diye eklemiştir. Ayrımcı dil ve uygulamalar işyerinde eşitliği zedelerken bir yandan da çalışanın işini etkin bir şekilde yapmasını engellemektedir. Bu sadece adaletsiz değil aynı zamanda işyeri ve işin gerçekleştirilebilmesi açısından da verimsizliğe neden olmaktadır.
Anket katılımcılarına daha kapsayıcı bir iş kültürü yaratmak konusunda neler yapılabileceği sorulduğunda; şirketlerin liderlik göstermesi gerektiğinin, söz ve eylem olarak LGBTİ+ çalışanların kapsanması, ayrımcılığın yasaklanması ve bütün çalışanlara LGBTİ+ kapsayıcı eğitimler verilmesi gibi konuların altını çizmişlerdir. Tüm bunlara ek olarak şirketler kendi web sitelerinde ve şirket dokümanlarında tüm çalışanlara eşit fırsat tanındığını dile getirebilirler ve hatta LGBTİ+’ların kapsayıcılığı konusunda açık bir beyanda bulunabilirler. Şirketlerin çeşitlilik ve kapsayıcılık konusunda atabileceği pek çok adım var ve ne adım atılırsa atılsın çok değerli olmasıyla birlikte eşitlikçi işyerleri oluşturmak için daha çok uzun yolumuz olduğu aşikâr.
Bu yıl özel sektörde çalışan LGBTİ+’ların durumunu araştırmak için anketimize tekrar başladık. Siz ya da tanıdığınız birileri ankete katılmak isterse, lütfen bağlantıya tıklayın.: https://tr.surveymonkey.com/r/istihdamdalgbti2021
Özel sektörde çalışan LGBTİ+’ların durumu ile ilgili raporun tam metnine ulaşmak için lütfen tıklayın: https://gender.khas.edu.tr/sites/gender.khas.edu.tr/files/inline-files/o-zel-sekto-r-2020.pdf
[1] https://static1.squarespace.com/static/5bba53a8ab1a62771504d1dd/t/5dcdaa165615bd6a00f03190/1573759526393/New+Global+Champions+-+why+fast+growing+companies+from+emerging+markets+are+embracing+LGBT%2B+inclusion+%28full+report%29.pdf
[1] https://static1.squarespace.com/static/5bba53a8ab1a62771504d1dd/t/5dcdaa165615bd6a00f03190/1573759526393/New+Global+Champions+-+why+fast+growing+companies+from+emerging+markets+are+embracing+LGBT%2B+inclusion+%28full+report%29.pdf
Kaynak: Mary Lou O'Neil, Lead Network Bülteni, Haziran 2021, http://www.leadturkey.net/wp-content/uploads/2021/06/Mary-Lou-O’NEIL-Haziran-2021.html